Общий сбор
BYSOL поддерживает освобождённых политзаключённых и их семьи, людей, вынужденных покинуть страну, беларуских добровольцев в Украине, а также инициативы, которые помогают беларусам бороться с беззаконием в стране.
Міхаіл Самборскі — дзіцячы доктар, які быў вымушаны пакінуць Беларусь. Служба эвакуацыі BYSOL дапамагла лекару з кансультацыямі па выездзе, а яго збор закрануў сэрцы беларусаў і сродкі хутка сабраліся. Як жыве Міхаіл Самборскі праз год пасля пераезду, ці хоча вярнуцца ў прафесію і як збег з-пад кантролю супрацоўнікаў КДБ — чытайце ў матэрыяле BYSOL.
Міхаіл Самборскі з дзяцінства хацеў стаць лекарам: яшчэ ў школе прачытаў усе магчымыя кнігі на медыцынскую тэму, пазней скончыў медінстытут з чырвоным дыпломам. За сваю кар’еру Міхаіл працаваў у раддоме, у дзіцячым шпіталі, у паліклініцы. Яго спецыяльнасць — дзіцячы педыятр, неанатолаг.
— Найвышэйшая ўзнагарода ў маё прафесіі — бачыць, што ты кагосьці выратаваў, камусьці дапамог. Для гэтага варта жыць, гэта найвышэйшая радасць і ўзнагарода для чалавека гуманістычных поглядаў.
Верны сваёй жыццёвай філасофіі, Міхаіл ніколі не хаваў сваіх поглядаў, мог паспрачацца і з калегамі, і з кіраўніцтвам. Нярэдка чуў у адказ звыклае: «Мы па-за палітыкай».
— Але чалавек не можа быць па-за палітыкай, папросту няма такой опцыі. Можна быць толькі па-за сваім сумленнем, па-за базавымі чалавечымі якасцямі. Тым больш, калі ты лекар і твая праца — дапамагаць, як ты можаш глядзець, калі здараецца такі жах як у 2020 годзе? Мяне з дзяцінства вучылі думаць пра людзей нават больш чым пра сябе. Тое, што адбылося, мяне моцна шакавала. Мы, мае знаёмыя, думалі: ужо ж не сярэднявечча, усе вакол за перамены, усе за рух нашай краіны ў бок дэмакратыі, цывілізацыі, і калі пераважная большасць так прагаласуе, то рэжым ніяк не можа ўтрымацца. А аказалася, што гэта ўсё не так.
Міхаіл Самборскі — унук рэпрэсаванага беларуса з Лідчыны. Так сталася, што падчас другой сусветнай вайны яго дзед трапіў у палон у Італіі, адкуль яго, як этнічнага беларуса, забралі да Беларускай Краёвай Абароны (БКА). Адмовіцца, знаходзячыся ў палоне, было нельга. Паколькі ў Ігара Самборскага была вышэйшая адукацыя, яго накіравалі ў афіцэрскую школу ў Нямеччыну, потым ён працаваў перакладчыкам, быў рэдактарам газеты, якую выдавала БКА. Неўзабаве ён апынуўся ў СССР, дзе як «вораг народу» быў асуджаны на 15 год лагеру, будаваў чыгунку Варкута — Лабытнангі. Умовы ўтрымання былі вельмі жорсткія, але пасля смерці Сталіна дзеда Міхаіла Самборскага вызвалілі датэрмінова. Вярнуцца жыць у Беларусь у яго так і не атрымалася.
— З дзяцінства я разумеў, хто я такі, дзе мая зямля, хто такія расейскі і як яны ставяцца да сваіх суседзяў. Заўсёды вельмі цікавіўся гісторыяй, — кажа Міхаіл Самборскі.
Сам ён нарадзіўся ў Расіі. Жыў там, вучыўся, працаваў. Часам наведваў сваякоў у Беларусі. Яго цікавасць да гістарычнай радзімы расла — і ў 2016 годзе ён наважыўся пераехаць.
— Мне ў тым ліку надакучыла расейшчына паўсюль: працаваць, весці справы па-расійску. На радзіму продкаў я пераехаў яшчэ і з мэтай часцей выкарыстоўваць беларускую мову. Падчас маіх вандровак я сустракаўся з білінгвізмам. Напрыклад, у Індыі, дзе даўно жыве мая сястра, я бачыў, што прыкладна 50% школ былі на хіндзі, іншыя 50% — на англійскай мове. Думаў, што і ў Беларусі можа быць нешта такое. Калі прыязджаў да сваякоў, мне падабалася, як у транспарце аб’яўляюць прыпынкі на беларускай мове, шыльдачкі па-беларуску. Калі я прыехаў і пачаў працаваць, першы час я усё рабіў на беларускай мове. Я нават сам сабе зрабіў бланкі даведак, рацэптаў, медычных заключэнняў. Іх не было на беларускай мове: я знайшоў шаблоны, у рэдактары паправіў, пераклаўшы на беларускую мову і раздрукаваў.
Ужо праз некалькі дзён кіраўніцтва выклікала лекара і сказала, што так нельга рабіць, што будуць наступствы.
— Я пытаўся: якія? Мне адказвалі, што лепш не ведаць, якія. Казалі: навошта ты так робіш? Ніхто нічога не зразумее, большасць не ведае мовы, не карыстаеццца ёй… Але я патроху, але ўсё адно так працаваў. Калі была магчымасць, калі была верагоднасць, што ніхто доўгі час правяраць не будзе, то працаваў па-беларуску.
Урач неаднаразова ладзіў дні роднай мовы для пацыентаў: купляў цукеркі, чакалядкі, выкладваў на вялікую талерку і прапаноўваў салодкую ўзнагароду тым, хто будзе з ім размаўляць па-беларуску. Заахвочванне не заўсёды спрацоўвала, але і негатыву ці агрэсіі Міхаіл не сустракаў. Хто не хацеў — проста не ўдзельнічаў.
Як і многія беларусы, Міхаіл прымаў удзел у акцыях пратэстах. Па словах лекара, ён ад пачатку разумеў рызыкі, на якія ён ішоў, калі удзельнічаў у пратэстах, валанцёрыў у грамадскай ініцыятыве, дапамагаў палітвязням.
— Я свядома пайшоў на такія рэчы, за каторыя была вялікая рызыка згубіць усё, што я маю. Але для мяне лепей згубіць маёмасць, грошы, кватэру, на якую я зарабіў, калі працаваў яшчэ ў Расіі, чым згубіць сябе. Значна горш бы было ўсё астатняе жыццё жыць з нянавісцю да сябе самаго. Я б у сваіх уласных вачах згубіў бы чалавечы гонар. Мне такое жыццё не трэба.
Сілавікі прыйшлі да яго ў канцы 2022 года, прычым — адразу супрацоўнікі КДБ.
— Я да гэтага часу не зразумеў, чаму і як яны абралі менавіта мяне. Можа, нехта напісаў данос, але ў базе, якую апублікавалі Кіберпартызаны, я нічога не знайшоў. Незразумела было і тое, чаму мяне прымушалі сазнавацца, што я шпіён. Магчыма, таму што я некалькі разоў пасля 2020 ездзіў ва Украіну?..
Супрацоўнікі КДБ прапанавалі лекару два варыянты: супраца з імі, або арышт, прычым, па наркатычным артыкуле. Каб даказаць, што іх пагрозы не пустыя словы, да доктара прыехалі з наркакантролю, пратрымалі яго каля гадзіны.
Калі вам патрэбная кансультацыя па выездзе з Беларусі, звяртайцеся ў нашу службу эвакуацыі праз Google Form. Каманда эвакуацыі Фонда BYSOL дапамагае людзям, якія знаходзяцца пад пагрозай палітычна матываванага крымінальнага пераследу. У 2023 годзе мы правялі 224 такія эвакуацыі. Вы можаце падтрымаць каманду службы эвакуацыі тут. Каб даведацца больш пра працу каманды эвакуацыі BYSOL, чытайце наш адмысловы матэрыял. |
— Пазней туды прыехалі супрацоўнікі КДБ, вызвалілі мяне і патлумачылі, што яны мяне выратавалі з кіпцюроў наркакантролю, і я ім цяпер ледзь не абавязаны сваім жыццём. Мне так і казалі: «Мы разумеем, што ты не гандлюеш наркотыкамі. Ты таксама гэта разумееш. А вось яны гэтага не разумеюць. Калі ты не будзеш рабіць тое, што мы табе скажам, наступны раз мы не зможам цябе адтуль выратаваць і ты будзеш сядзець вельмі доўга».
Лекару казалі падумаць пра сваякоў. Для дадатковай пераканаўчасці, у Міхаіла забралі тэлефон і пачалі пісаць з яго ганебныя каментары ў бок сілавікоў:
— Пры мне супрацоўнік КДБ трымаў у руцэ мой тэлефон і ад майго імя пісаў розныя каментары пра тое, што сілавікоў трэбы вешаць, а Лукашэнку — забіць. Напісаў каля чатырох і кажа: «Ты бачыш, што я напісаў? Пачытай. Мы зараз запратакалюем, і ўсё — будзеш прыцягнуты да адказнасці, што гэта напісаў ты». А як даказаць, што пісаў не я?
Пад ціскам лекар пагадзіўся падпісаць згоду на супрацоўніцтва:
— Супрацоўнічаць я, канешне ж, не збіраўся. Нават калі ўявіць, што б я выканаў усе іх загады і патрабаванні, мяне б у рэшце рэштаў усё адно пасадзілі. Яны заўсёды так працуюць. Навошта я быў бы ім патрэбны на волі? Мог бы нешта распавесці…
Таму маёй першай і галоўнай задачай было распавесці сябрам пра тое, што здарылася. Гэта было вельмі складана і рызыкоўна, але я здолеў гэта зрабіць. За мной сачылі проста ўвесь час: бывала, што я ноччу жонцы на вуха нешта сказаў, а яны — ведалі. Таму ўсе важныя размовы гэтыя некалькі месяцаў былі толькі на паперы, а потым гэтыя кавалачкі паперы знішчаліся, спальваліся. Першы час супрацоўнікі КДБ амаль штодзённа пад’язджалі да мяне і задавалі пытанні. Напрыклад: а 7:15 ты адвёў дачку у дзіцячы садок, твой тралейбус быў а 7:21, чаму ты ў яго не сеў, навошта чакаў наступны? Навошта ты хадзіў у краму два разы, чаму адразу не мог усё набыць?
Па словах Міхаіла ў КДБ планавалі адправіць яго за мяжу з апаратурай, якая запісвае аўдыё і відэа ўсяго, што адбываецца вакол. Пры гэтым даверу да лекара ў іх не было.
— Яны нават і візу мне зрабілі. Яна так у іх і засталася з маім пашпартам, бо я уцёк.
Праз некалькі месяцаў жыцця пад татальным кантролем, сям’я лекара здолела выехаць за мяжу. У сітуацыі, дзе кантралявалася кожнае слова і жэст, абмеркаваць дэталі патэнцыйнага ад’езду было немагчыма. Да таго ж супрацоўнікі КДБ былі ў курсе яго жадання пакінуць краіну і пагражалі турмой.
— Я скарыстаўся сітуацыяй, калі мая жонка з дзецьмі паехала на пахаванне бацькі ў Расію. Для мяне гэта была нагода з’ехаць, бо інакш бы не атрымалася, частка сям’і засталася б у закладніках. Таму нават жонка не была ў курсе маіх планаў, не тое, што дзеці. Яны планавалі паехаць на тыдзень, і былі ў шоку, што больш не пабачаць свой дом… Але ў нас атрымалася такім чынам з’ехаць усёй сям’ёй.
Падчас пабегу мне дапамагла з каштоўнымі парадамі і кансультацыямі эвакуацыйная служба BYSOL. Зразумела, што я не даў бы рады сам, бо мая сітуацыя была даволі складаная.
Як і яго дзеду, Міхаілу Самборскаму таксама давялося пакінуць Беларусь. Зараз беларускі лекар спрабуе атрымаць адпаведныя дакументы, каб зноў мець магчымасць працаваць паводле спецыяльнасці.
— На жаль, я не магу зрабіць гэта па спрошчанай працэдуры, бо не магу пацвердзіць свой стаж. Я таемна і хутка ўцякаў з Беларусі, і мая працоўная кніжка засталася ў дзіцячым шпіталі. Да таго ж, у мяне ёсць інфармацыя, што з маім ад’ездам я падкалаў вялікую свінню супрацоўнікам КДБ. Яны планавалі цэлую аперацыю супраць маіх сяброў і паплечнікаў. Такім чынам, ніхто не можа зрабіць у Беларусі нешта ад майго імя ці на маю карысць. Таму ў мяне зараз толькі адзін шлях — здаваць шэраг лаволі складаных экзаменаў.
Для таго, каб знову прымаць пацыентаў, Міхаілу трэба здаць іспыты, потым прайсці стажыроўку ў 6-18 месяцаў пад супервізіяй кіраўніка аддзела. Пасля гэтага польскае Міністэрства Аховы Здароўя можа даць дазвол на працу ў якасці лекара.
Акрамя самастойнай падрыхтоўкі, Міхаіл прайшоў медычныя платныя курсы ў польскай школе. Чакаючы магчымасці знову лекараваць пацыентаў, Міхаіл пакуль займаецца некваліфікаванай працай.
Паколькі пераезд быў хуткім і вымушаным, сям’і Міхаіла Самборскага спатрэбілася дапамога з цеплымі рэчамі і школьнымі прыладамі для дачок. Яго гісторыя на сайце фонда салідарнасці BYSOL адгукнулася людзям — і замест 800 еўра, для сям’і сабралі больш за 4500 еўра.
— Я быў вельмі здзіўлены і ўсцешаны, што нам так хутка дапамаглі і сабралі значна больш сумы збора. Я сам некалькі разоў дапамагаў сем'ям палітвязняў і пацярпелых ад рэжыму: па 5-10-15 еўра, максімум — разавы пералік 50 беларускіх рублёў. Але ня думаў тады, што людзі і мне дапамогуць, ды яшчэ і так сур'ёзна.
Гэта не толькі сур'ёзная матэрыяльная, але не ў меншай ступені і маральная падтрымка, якая дае паўнавартаснае адчуванне салідарнасці, як у 2020-м. Такая моцная дапамога, я лічу, можа нават жыццё уратаваць чалавеку, які знаходзіцца ў псіхалагічна і матэрыяльнай цяжкім стане. Міхаіл дзеліцца, што пасля пераезду яго сям’і было псіхалагічна складана.
— Давялося нават звяртацца да псіхолага. Зараз сітуацыя значна лепшая, чым у першыя месяцы, але такія вынікі ў вучобе — я пра такое і марыць не мог!
Паводле Міхаіла, яго дзеці добра адаптуюцца, а старэйшая дачка нават лепей за ўсіх вучыцца ў польскай школе, заняла другое месца ў мясцовай алімпіядзе па фізіцы.
Беларускі лекар таксама прысвячае шмат часу сваёй фізічнай падрыхтоўцы.
— Я вельмі актыўна займаюся спортам, бо час неспакойны, калі што здарыцца, я далей ужо не пабягу. Калі пачнецца якая заваруха, буду ў Польшчы. Таму мне трэба быць гатовым да абароны сябе, сваёй сям’і і краіны, якая нам дала прытулак.
Зараз ладзіццца традыцыйная дзіцячая акцыя, мэта якой сабраць дапамогу дзецям палітвязняў ці былых палітвязняў, каб яны змаглі зрабіць ці пабачыць штосьці цікавае падчас летніх вакацый.
|