Як сваімі дзеяннямі з-за мяжы не «падставіць» сваякоў у Беларусі?

Абапіраючыся на матэрыялы ініцыятывы КіберБабры, BYSOL падрыхтаваў спіс дзеянняў у лічбавай прасторы, пра якія варта памятаць, нават калі вам асабіста не пагражаюць беларускія сілавікі.

На пачатак года, паводле падліку Цэнтра новых ідэй, колькасць беларусаў, якія з’ехалі цягам апошніх некалькіх год, склала каля 500-600 тысяч чалавек. У большасці на радзіме засталіся блізкія людзі, якім мы можам ускладніць жыццё дзеяннямі, абсалютна прымальнымі ў дэмакратычных краінах, у якіх мы зараз жывём. Як гэтага пазбегнуць?

Сацыяльныя сеткі і перадача кантактаў

• Чалавек, які апынуўся ў бяспецы, можа вольна публікаваць фота, успаміны з маршаў і іншых акцый пратэстаў, якімі не мог падзяліцца, пакуль жыў у Беларусі. Але варта памятаць, што некаторыя з людзей, што фігуруюць на гэтых выявах, альбо тыя, каго вы адзначылі ў публікацыях, ці на якіх ускосна ўказвае новая інфармацыя, могуць працягваць жыць у Беларусі. Такія дзеянні з вашага боку могуць ім нашкодзіць.

Публікацыя адчувальнай інфармацыі пра іншых людзей без іх дазволу, у тым ліку аповеды, каментары, тэгі, імёны, можа раскрыць інфармацыю пра людзей, якую яны могуць не хацець распавядаць іншым, і асабліва – сілавікам.

• Не варта публікаваць тэксты і фотаздымкі з адчувальных бягучых мерыпрыемстваў без дазволу людзей, якіх можна пазнаць. Негледзячы на тое, што мерапрыемствы ладзяцца за мяжой, гэта можа раскрываць датычнасць людзей да актыўнасцяў і суполак, пра якія яны самі не хочуць распавядаць публічна.
• Калі ў вас папрасілі кантакт ці асабістую інфармацыю іншага чалавека, трэба спытаць яго дазвол на такую перадачу. Людзі могуць карыстацца адмысловымі акаўнтамі і ствараць розныя акаўнты для розных мэтаў — праца, асабістае жыццё, камунікацыя з сябрамі. Перадача кантактаў без дазволу можа раскрыць акаўнт чалавека, які яна ці ён не хацелі раскрываць для іншых. 

Асабістая камунікацыя і перапіска

• Для камунікацыі з блізкімі найлепей выкарыстоўваць сэрвісы са скразным шыфраваннем, каб перапіска заставалася толькі на вашым тэлефоне і тэлефоне суразмоўцы. Тады вельмі складана, або нават немагчыма, перахапіць ці падгледзець перапіску звонку.

Гэтаму крытэрыю пасуюць Signal і сакрэтныя чаты Telegram. 

• Варта з асцярожнасцю падыходзіць да бяспекі прыладаў людзей, якія засталіся ў Беларусі. Тэлефон ці камп’ютар суразмоўцы з Беларусі мусяць быць без вірусаў і сачэння.

Калі дэвайс пабываў у сілавых спецслужбаў, варта, як мінімум, скінуць налады да завадскіх, ва ўсіх сэрвісах памяняць паролі і закрыць незнаёмыя ўваходы. А лепш за ўсё памяняць прыладу на новую, каб паменшыць пагрозы сачэння і перадачы вірусаў як для сябе, так і для суразмоўцы.

• Для размоваў, перапіскі, перадачы файлаў найлепей выкарыстоўваць сэрвісы з еўрапейскай ці амерыканскай юрысдыкцыяй. Не выкарыстоўвайце беларускія, расейскія і кітайскія сэрвісы для адчувальных размоваў. 

Усё, што вы і вашыя блізкія пішуць ў расейскія сэрвісы такія як VK, Яндэкс Пошта і іншыя, адразу даступна для прагляду ФСБ. Няма гарантыі, што нават перапіска, якую вы пачысцілі, выдаляецца насамрэч, а не будзе потым па запыце перададзеная КДБ.

Стаўце таймеры аўтавыдалення на адчувальныя перапіскі.

Калі вы даслалі асабліва адчувальнае паведамленне (жарт, спасылку, кантракт), выдаляйце яго з абодвух бакоў камунікацыі!

Калі вам патрэбна дадатковая кансультацыя па тым, як абараніць сябе і свае дывайсы, вы можаце звярнуцца на лінію дапамогі КіберБабра

 
Як бяспечна падзяліцца карыснай інфармацыяй

Часам мы хочам дапамагчы людзям, даслаўшы карысную інфармацыю, гайд ці курс, размешчаны на рэсурсе, прызнаным экстрымісцкім. У такім выпадку варта падстрахавацца двойчы. З боку чалавека, які жыве не ў Беларусі і дзеліцца чуллівай інфармацыяй, добрая практыка – папярэджваць суразмоўцу пра небяспеку файла перад тым, як яго даслаць. Спісы матэрыялаў, прызнаныя экстрэмісцкімі, доўгія. Можа быць складана адсачыць усе апдэйты. Чалавек, які атрымлівае спасылку, можа не ведаць пра статус крыніцы, а файлы могуць захоўвацца ў кэш ці проста ў перапісцы чалавека ў Беларусі. 

З боку чалавека ўнутры Беларусі:

• варта карыстацца надзейным VPN, каб інтэрнэт-трафік быў зашыфраваны і правайдар не мог падгледзець, на якія спасылкі вы клікаеце.
• самі спасылкі найлепей адкрываць у рэжыме інкогніта, каб гісторыя прагляду не захоўвалася ў браўзеры на камп’ютары ці тэлефоне. Калі ж адкрылі не ў інкогніта – адразу выдаліць гісторыю браўзера. 
• для дадатковай бяспекі варта наладзіць аўтаачыстку кэшу (як гэта зрабіць у Telegram) на кароткі час, каб загружаныя і закэшаваныя небяспечныя фота выдаляліся аўтаматычна. 
• на адчувальныя ці «небяспечныя» чаты, дзе вы дзеліцеся навінамі, наладзіць аўтавыдаленне на зручны, але кароткі перыяд часу (ад некалькіх секунд да гадзіны). Такім чынам вы зменшыце рызыку забыцца нешта выдаліць.

Добрай практыкай таксама з’яўляецца стварэнне адмысловых акаўнтаў для розных мэтаў — асабістая камунікацыя, бяспечныя каналы, праца, чытанне навінаў і небяспечныя каналы. Навошта? Каб выходзіць з небяспечных акаўнтаў пасля іх карыстання і паменшыць наступствы нечаканай праверкі дывайсаў.

На практыцы гэта значыць залагініцца ў «небяспечны акаўнт», пачытаць навіны, абмяняцца адчувальнай інфармацыяй, пасля чаго – выйсці з акаўнта. На дывайсе тады верагодней застануцца «бяспечныя» акаўнты. У крытычнай сітуацыі «небяспечны» акаўнт можна выдаліць без наступстваў для асабістых «бяспечных» акаўнтаў.

Калі вы хочаце праверыць, наколькі добра вы валодаеце базамі лічбавай бяспекі, палепшыць свае веды ў гэтай ці іншых галінах, запрашаем на нашую навучальную анлайн-платформу BYSOL. Academy.